استاندارد ایزو (ISO)
استانداردایزو ISO چیست؟
مراحل دریافت گواهی نامه انواع استاندارد ایزو چگونه است؟
مدارک لازم برای دریافت استاندارد ایزو ISO چیست؟
انواع ایزو ها چه مفهومی دارند؟
مشاوره رایگان برای دریافت انواع استاندارد ISO با مشاور ثبت آنلاین
تعریف استاندارد ایزو ISO
سازمان بین‌المللی استانداردسازی ISO-International Organization for Stanizadardtion به نام مخفف ایزو (ISO) شناخته می‌شود، مؤسسه بین‌المللی تعیین استاندارد متشکل از نمایندگان موسسات استانداردسازی ملی است. این سازمان غیردولتی در سطح وسیع به وضع استانداردهای کلی و جزئی برای هماهنگ‌کردن استانداردهای متفاوت جهانی می‌پردازد. در عمل ایزو به صورت یک کنسرسیوم با ارتباطات قوی با دولت‌ها فعالیت می‌کند. این مؤسسه انواع استانداردهای تجاری و صنعتی جهانی را تعیین می‌نماید.
تاریخچه ایزو ISO
مرکز ایزو در ژنو سویس قرار دارد. ایزو کار رسمی خود را از تاریخ بیست و سوم فوریه ۱۹۴۷ آغاز کرده‌است. این سازمان به ترویج جهانی استانداردهای اقتصادی و صنعتی می‌پردازد تا مبادلات صنایع و فنون مختلف را در یک راستا هماهنگ کند.
سازمان بین‌المللی استانداردسازی، باآنکه یک سازمان غیردولتی است، به‌دلیل این که استانداردهای این مؤسسه تبدیل به قوانین می‌گردد از بیشتر سازمان‌های غیردولتی قدرتمندتر است. امروزه نزدیک به ۱۶۴ کشور در این سازمان به عضویت درآمده‌اند که ایران نیز یکی از آنهاست.
اولین تشکیلات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاس‌ها در سال ۱۳۰۴ خورشیدی مطرح می‌شود. بعدها در سال ۱۳۳۲ به لحاظ ضرورت تعیین ویژگی‌ها و نظارت بر کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی، ایجاد تشکیلاتی رسمی مورد توجه قرار گرفت و هسته اولیه تشکیلات سازمانی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به صورت اداره‌ای در اداره کل تجارت وقت شکل می‌گیرد. در سال ۱۳۳۹ با تصویب قانون تأسیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی، مؤسسه کار خود را در چارچوب هدف‌ها و مسئولیت‌های تعیین شده آغاز می‌کند و در همان سال به عضویت سازمان بین‌المللی استاندارد ISO درآمد. در سال ۱۹۸۷ کمیته فنی ۱۷۶ سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO/TC 176) سری استاندارد ISO 9000 را به جهانیان ارائه نمود. هدف از تدوین این سری از استاندارد، به وجود آوردن الگویی بین‌المللی برای پیاده‌سازی و استقرار سیستم‌های مدیریت و تضمین کیفیت بود که مورد استقبال فراوان در سطح دنیا قرار گرفت. سیستم‌های مدیریت کیفیت به منظور ثبات سطح کیفیت تعریف شده و بهبود کیفیت از طریق اصلاح فرایندها در سازمان پیاده‌سازی می‌شود.
نسخه اولیه استاندارد ایزو ۹۰۰۱ در سال ۱۹۷۴ با توجه به استاندارد BS 5750 تدوین گردید و سپس در سال‌های ۱۹۷۴ و ۱۹۹۴ مورد تجدید نظر قرار گرفت. تغییرات اصلی در نسخه سوم ایزو ۹۰۰۱ در سال ۲۰۰۰ انجام گرفت و در سال ۲۰۰۸ رویکرد فرآیندی و خلاصه کردن مستندات جزء عمده‌ترین تغییرات این استاندارد محسوب می‌شد. ویرایش پنجم این استاندارد در سپتامبر سال ۲۰۱۵ منتشر گردید. در ویرایش سال ۲۰۱۵ دیدگاه فرایند گرا همچنان مورد تأکید است و علاوه برآن نظریه‌های نوین مدیریتی از جمله نگاه به سازمان به عنوان یک سیستم باز و رویکردهای جدید از جمله مدیریت ریسک و مدریت دانش به آن اضافه شده‌است استاندارد مدیریت کیفیت با تکیه بر اصول ۸ گانه شکل گرفته‌است:
مشتری محوری یا تمرکز بر مشتری Customer Focus
رهبری Leader ship
مشارکت پرسنل Involvement of people
رویکرد فرآیندی Process Approach
رویکرد سیستمی به مدیریت System approach to management
بهبود مستمر Continual Improvement
تصمیم‌گیری بر مبنای واقعیت Factual approach to decision making
روابط سودمند با تأمین کنندگان Mutually beneficial supplier relationships
استاندارد ایزو ۹۰۰۱ برای هر سازمانی فارغ از نوع فعالیت و اندازه آن‌ها قابل اجراست. گواهی نامه ISO 9001 نشان می‌دهد که سازمان سیستم مدیریت کیفیتی منطبق برخواست و نیاز مشتری مستقر کرده‌است. یک سیستم با طراحی و اجرای خوب دارای فواید ذیل است:
هدفمندی سیستم مدیریت کیفیت
کنترل بهتر فرایندها
افزایش بهره‌وری
کاهش هزینه‌ها، ضایعات، مرجوعی‌ها و بهبود اطمینان از محصول ایجاد چهارچوبی برای بهبود مستمر هر فرآیند، کنترل بهتر فرآیندها
انواع استانداردهای ایزو (ISO)
تنوع استانداردهای ایزو بسیار است، طبق آخرین آمار سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تاکنون بالغ بر 22000 نوع استاندارد ایزو منتشر گردیده است که بر تعداد آن نیز افزوده می شود.
این استانداردها در حوزه فعالیت های مختلف صادر می گردند، برخی مدیریتی هستند و برخی تخصصی و فنی مرتبط با گروهی از محصولات هستند ،بعضی از معروفترین استانداردهای سری ISO عبارتند از:
ایزو سری 9000
این استانداردها چندین ویرایش داشته اند. که در ابتدا دسته بندی آن ها به صورت زیر بوده است:
ISO 9001 / استاندارد تضمین کیفیت برای سازمان های طراح، تولید و ارائه کننده خدمات و نصب
/ISO 9002 استاندارد تضمین کیفیت برای سازمان های تولید کننده و ارائه دهنده خدمات و نصب
/ISO 9003 استاندارد تضمین کیفیت برای سازمان های بازرسی کننده
ISO 9004 /خطوط راهنما برای بهبود عملکرد سیستم مدیریت
بعد از چندین ویرایش این استانداردها بصورت زیر تعریف شدند:
ISO 9000-2000 /مبانی و واژگان مدیریت کیفیت
2000 یعنی ویرایش سال 2000 وعدد 9000 هم به خاطر این بوده که زمانی که این استاندارد تدوین شده تا اون تاریخ 9000 استاندارد تدوین شده بود.
ISO 9001-2008 /مبانی سیستم مدیریت کیفیت.
استاندارد اصلی مدیریت کیفیت که گواهینامه هم دارد. این استاندارد یکسری اصول و الزامات را معرفی می‌کند که هر شرکت باید آن‌ها را طراحی و تعریف و اجرا کند. معمولا گواهینامه‌ای که از طرف شرکت‌ها ارائه می‌شود در دوره‌های سالانه از طرف شرکت ارائه کننده یا ممیز، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و تمدید می‌شود. این که آیا هنوز آن الزامات را رعایت می‌کنند یا فقط برای گرفتن گواهینامه و استفاده تبلیغاتی از آن بوده است. البته متاسفانه در ایران راه هایی برای دور زدن این ممیزی در هر سال وجود دارد.
ISO 9004-2000 /خطوط راهنما برای بهبود عملکرد سیستم مدیریت کیفیت.
یک استاندارد راهنما برای بهبود در ISO 9001 است و گواهی نامه ندارد چون راهنماست
ایزو 10001
خطوط راهنما برای نیل به رضایتمندی مشتری
ایزو 10002
خطوط راهنما برای رسیدگی به شکایات در سازمان ها
این استاندارد موارد زیر را ارائه می‌کند:
_ تشخیص و ردیابی نیازها و انتظارات مشتریان ناراضی
_ ایجاد یک فرآیند برای نحوه رسیدگی به شکایات
_ تجزیه و تحلیل و ارزیابی شکایات به منظور بهبود کالا و خدمات مورد نیاز
_ ممیزی فرایند رسیدگی به شکایت مشتریان
ایزو 10003
یک راهنماست جهت مدیریت منازعات مشتری
ایزو 10004
یک راهنماست به منظور تعریف رضایت مشتری. مواردی که این استاندارد به توصیف و راهنمایی آن ها می‌پردازد عبارتند از :
_ رضایت مشتری یعنی چه؟
_ چطور اندازه‌گیری می‌شود؟
_ چطور این رضایت تامین می‌شود؟
ایزو 10006
استاندارد دارای گواهینامه مختص مدیریت پروژه که به استاندارد مدیریت کیفیت پروژه هم معروف است.
کلاً این استاندارد یک چرخه یا فرآیند برای مدیریت پروژه به شرح زیر دارد:
ایزو 10012
یک استاندارد راهنما برای سیستم‌های مدیریت اندازه‌گیری است. به راهنمای الزامات فرآیندهای اندازه‌گیری و تجهیزات اندازه‌گیری معروف است.
این راهنما برای مدیریت كردن ریسك اثراتی است كه تجهیزات اندازه گیری و فرآیند های اندازه گیری میتوانند با تولید نتایج نادرست بر كیفیت محصولات یك سازمان داشته باشند. بنابراین راهنمایی برای مدیریت فرآیندهای اندازه‌گیری و تایید اندازه شناختی تجهیزات اندازه‌گیری فراهم می‌کند.
ایزو 10013
استاندارد راهنمای مستندات سیستم مدیریت کیفیت.
راهنمایی‌هایی برای تهیه و برقرار نگه داشتن مستندات موردنیاز برای ایجاد اطمینان از سیستم مدیریت كیفیت اثربخش كه متناسب با نیازهای خاص سازمان هم باشد بر طبق "رویکرد فرایندی"، ارائه می‌دهد.
ایزو 10015
استاندارد مدیریت آموزش
این استاندارد در سازمان‌ها خیلی پرکاربرد شده است و مربوط می‌شود به تعریف یکسری فرآیند و مراحل و تکنیک برای استانداردسازی آموزش، ارزیابی اثربخشی آموزشی و تعریف بهینه دوره‌های آموزشی.
ایزو 10019
استاندارد راهنما برای انتخاب مشاورین سیستم مدیریت كیفیت و استفاده از خدمات آنان.
این استاندارد مربوط به این موارد می‌شود که چطور میتوان یک مشاور خوب را استخدام کرد؟ چطور باید قرارداد جامع و خوب مشاوره‌ای بست؟ شرح وظایف مشاور سیستم مدیریت کیفیت چیست؟
ایزو 13000
استاندارد ایرانی مدیریت کیفیت جامع برای حضور در بازارهای جهانی که دارای گواهینامه نیز هست.
این استاندارد توسط اداره استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و بر طبق شرایط کسب و کار ایران تدوین گردیده است که در سازمان ISO شماره گذاری شده. شرکت هایی که می‌خواهند IMS مستقر کنند، بهتر است این استاندارد را دریافت کنند. در این استاندارد از ISO 9001، OHSAS 18001، ISO 14001 و EFQM و الزامات مدیریت کیفیت یکپارچه استفاده شده است.
ایزو 13485
استاندارد مدیریت کیفیت در تجهیزات پزشکی و خدمات مرتبط
این استاندارد ساختاری مشابه ISO9001 دارد اما در هر بخش الزامات و جزئیات بیشتری را در ارتباط با تجهیزات پزشکی اضافه کرده است.
ایزو 14001
استاندارد الزام آور مدیریت محیط زیست و دارای گواهینامه
این استاندارد الزامات قانونی، حقوقی و اخلاقی سازمان‌ها در راستای حفظ محیط زیست را مشخص می‌کند. برای اکثر سازمان‌های تولیدی از نظر قانونی داشتن گواهینامه این استاندارد الزام است. این استاندارد بر اساس چرخه دمینگ طراحی شده یعنی مراحل طراحی، بررسی، اصلاح و بهبود را در خود دارد.
ایزو 15189
استاندارد الزام آور سیستم مدیریت کیفیت ویژه آزمایشگاه های تشخیص طبی و دارای گواهینامه.
نیازهای کیفی آزمایشگاه‌های پزشکی را مطرح می‌کند. بر اساس استاندارد مدیریت آزمایشگاه‌های کالیبراسیون (ISO17205) و استاندارد مدیریت کیفیت (ISO9001) طراحی شده و تضمین‌کننده نیازهای کیفی آزمایشگاه‌های پزشکی برای تضمین کیفیت آزمایش‌ها کیفیت نتایج آن ها است.
ایزو TS16949 ایزو TS16949-2009
سیستم مدیریت کیفیت که بصورت خاص برای استفاده در صنایع خودروسازی تدوین شده است.
این استاندارد بهبود مداوم را با تأكید بر پیشگیری از ایجاد عیوب و كاهش تغییرات و ضایعات در چرخه تأمین صنایع خودروسازی تضمین می‌کند.
ایزو 17020
استاندارد الزام آور برای عملیات انواع سازمان های بازرسی‌کننده را تعیین و مشخص می‌کند.
ایزو 17025
استاندارد تست و کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی
در این استاندارد روش های انجام آزمون یا کالیبراسیون بر اساس روش های استاندار، جایگاه و شرایط محیطی کار، اصول نمونه برداری و مواردی از این قبیل را ارائه می‌دهد.
ایزو 19011
استاندارد راهنما ممیزی مدیریت کیفیت
این استاندارد راهنمایی هایی در مورد اصول ممیزی، مدیریت کردن برنامه های ممیزی، اجرای ممیزی های سیستم مدیریت کیفیت و ممیزی های سیستم مدیریت زیست محیطی و نیز رهنمود هایی در مورد شایستگی ممیزان سیستم های مدیریت کیفیت و زیست محیطی ارائه می‌کند.
ایزو 20000
استاندارد مدیریت کیفیت در خدمات فن‌آوری اطلاعات IT
این استاندارد الزامات مدیریت تحول و خدمات و آئین‌نامه‌های مربوطه را ارائه می‌دهد.
ایزو 22000
استاندارد جهانی مدیریت ایمنی محصول در صنایع غذایی و صنایع وابسته
این استاندارد دارای چند استاندارد پشتیبان شامل موارد ذیل هم هست:
: ISO 22005: 2007 قابلیت ردیابی در زنجیره مواد غذایی ، اصول کلی و الزامات اساسی برای طراحی و اجرا
ISO / TS 22003: 2007 الزامات سیستم ایمنی مواد غذایی،الزامات برای سازمان های انجام دهنده ممیزی و صدور گواهینامه سیستم ایمنی مواد غذایی
ISO 22004: 2005 الزامات سیستم ایمنی مواد غذایی راهنمایی هایی برای بکار بردن استاندارد ISO 22000 : 2005
ISO 22002 – 1: 2009 برنامه های پیش نیازی در ایمنی مواد غذایی
ایزو 26000
راهنمای مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها
ایزو 27001
سیستم مدیریت امنیت اطلاعات ISMS یا Information Security Management System
ایزو 9001 TS
استاندارد الزام آور صنعت نفت و گاز و پتروشیمی. دارای گواهینامه
ایزو 31000
استاندارد الزام آور مدیریت ریسک. دارای گواهینامه
ایزو 50001
استاندارد الزام آور سیستم مدیریت انرژی
اهداف این استاندارد شامل موارد زیر است:
_ کمک به سازمان ها در ساخت و استفاده بهتر از مصرف انرژی
_ ارائه معیار ، اندازه گیری ، ثبت و گزارش و هدایت دارایی ها
_ تسهیل ارتباطات و ایجاد شفافیت در مورد مدیریت منابع انرژی
_ ارتقاء بهترین شیوه ها و تقویت رفتار صحیح مدیریت انرژی
_ کمک به ارزیابی و اولویت بندی فن آوری های جدید
_ کمک به صرفه جویی در انرژی از طریق ترویج زنجیره عرضه
همانطور که در اول مطلب اشاره گردید تنوع ایزو ها بسیار هستند و هر سازمان بسته به نیاز خود ایزو متناسب را اخذ می نماید.
نحوه دریافت استاندارد ایزو (ISO)
برای دریافت ویا اخذ گواهینامه ایزوبرای مثال ISO9001 که گواهی نامه ایزو برای سیستم مدیریت کیفیت است باید شرکت جهت پیاده سازی ایزو ( iso ) آماده بوده و زیر ساخت های لازم را فراهم نموده باشد.
شرکت ها میتوانند تمام امور مربوط به اخذ و دریافت گواهینامه ایزو را خودشان انجام دهند ویادر صورت لزوم انجام آن را به مشاور بسپارند البته لازم بذکر است که چنانچه قصد داشته باشند تمام مراحل تا اخذ گواهینامه ایزو برای مثال گواهی نامه ایزو 9001 - iso 9001 ) سیستم مدیریت کیفیت ) را خودشان انجام دهند نیاز است تا شخصی مسلط به امورو الزامات استاندارد ایزو ( iso ) والبته ایزو 9001 اینکاررا انجام دهد.
از جمله موارد زیر ساختی برای دریافت گواهینامه ایزو در شرکت می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
میزان فرهنگ تفکر سیستمی مدیران و کارکنان
میزان آگاهی مدیران و کارکنان شرکت متقاضی گواهینامه ایزو
مشخص شدن نیاز واقعی شرکت متقاضی از دریافت گواهینامه ایزو
حجم فرآیندهای شرکت متقاضی
تعداد کارکنان درگیربا فرآیندها
تعداد ایستگاههای کاری یاخدماتی
گستره تولید محصول یاخدمت متناسب بازمینه فعالیت
میزان پیاده سازی واقعی سیستم مدیریت
سطح تحصیلات ، آگاهی و آموزش کار
مشاوره رایگان برای دریافت گواهی نامه استاندارد ایزو ISO با مشاور ثبت آنلاین