مالکیت فکری و معنوی

مالکیت معنوی چیست؟

سازمان ثبت اسناد و املاک کشور- مرکز مالکیت معنوی کجاست؟

برای ثبت مالکیت و حقوق معنوی و فکری چکار باید کرد؟

آدرس سامانه و سایت مرکزمالکیت فکری

https://iripo.ssaa.ir/

 آیا اختراع مالکیت فکری است؟

مالکیت فکری استارتاپ ها چگونه است؟

علائم تجاری و طرح های صنعتی چگونه ثبت می شوند؟

نحوه ثبت برای یک مالکیت فکری چگونه است؟

نحوه تنظیم قرار دادهای مالکیت فکری چگونه است؟

آیا می دانستید حقوق مالکیت فکری دارای رشته دانشگاهی است؟

مراحل ثبت مالکیت فکری کدام است؟

مشاوره دعاوی مالکیت فکری و معنوی

نحوه محافظت از مالکیت فکری

مشاوره رایگان آنلاین و تلفنی برای ثبت انواع مالکیت فکری با مشاور ثبت آنلاین

تعریف مالکیت معنوی

مالکیت/حقوق فکری/معنوی (intellectual property) یا intangible property) )به حقوقی گفته می‌شود که به صاحبان آن حق بهره‌وری از فعالیت‌های فکری و ابتکاری انسان را می‌دهد و ارزش اقتصادی و قابلیت دادوستد دارد ولی موضوع آن شیء معین مادی نیست.

حقوق پدیدآورندگان آثار ادبی یا هنری یا مالکیت ادبی ،هنری معروف به حق مؤلف یا حق تکثیر، حق اختراع، حقوق بر مشتری مانند سرقفلی حق تاجران و صنعت گران نسبت به نام، علائم تجارتی و صنعتی و اسرار تجاری معروف به مالکیت تجارتی و صنعتی از انواع مالکیت‌های فکری است .
برخی نویسندگان نام «مالکیت‌های فکری» را برای این حقوق ترجیح می‌دهند از آن جهت که منشأ این حقوق فکر و اندیشه انسان است اما برخی دیگر واژه «مالکیت معنوی» را مناسب‌تر می‌دانند از این جهت که برخی از این حقوق مانند سرقفلی بر اثر فکر و اندیشه تولید نمی‌شوند بلکه فقط به دلیل این که وجود مادی ندارد در قلمرو این حقوق جای می‌گیرند. مشخصات مشترک انواع مالکیتهای فکری غیرقابل لمس بودن، انحصاریت، قانونی بودن و محدود بودن به ناحیه خاص است.
تفاوت این نوع مالکیت با مالکیت کلاسیک در آن است که موضوع آن یک اثر فکری و تراوش‌های ذهنی انسان است و نه یک پدیده معین مادی. مالکیت فکری ماهیتی مرکب از حقوق مالی و حقوق غیرمالی و مربوط به شخصیت انسان دارد. این ماهیت ترکیبی به‌ویژه در زمانی که نویسنده‌ای حق انتشار اثر خود را به ناشر واگذار می‌کند مشخص می‌شود. چیزی که با این قرارداد منتقل می‌شود حق انتشار مادی و بهره‌برداری مالی از اثر است اما حق شخصی نویسنده برای دفاع از اثر و تجدیدنظر در آن باقی است و این بخش از حقوق وی که به حقوق معنوی یا حقوق اخلاقی شهرت دارد برخلاف دیگر حقوق مادی قابل انتقال نیست. نسبت به واژه مالکیت در نام این حقوق نیز این ایراد وارد شده که حقوق مربوط به پدیده‌های موضوع مالکیت فکری هرچند به مالکیت شباهت دارد ولی اوصاف مالکیت را ندارد.
بعضی محققان ادعا می‌کنند که حمایت از قوانین حق امتیاز علت اصلی موفقیت صنعتی سازی در انگلستان است. به‌طور مثال اهمیت این مقوله برای صنعت داروسازی در این است که گاهی برای تهیه یک داروی مؤثر تا ۲۰ سال زمان نیاز است که نیاز به ۲۰۰ محقق و پرسنل است که می‌تواند هزینه‌ای نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار آمریکا را در بر بگیرد و اینچنین سرمایه‌گذاری در صنعتی که دارو را به راحتی می‌توان با دانش داروسازی کپی برداری نمود، بدون وجود قوانین حق امتیاز پیش نمی‌رود.

تاریخچه مالکیت معنوی

عبارت «مالکیت معنوی» برای اولین بار در سال ۱۹۷۹، در مقاله‌ای در مجله Monthly Review مورد استفاده قرار گرفت. اگرچه اولین مثال روشن از استفاده از این واژه در کاربرد امروزی، به سال ۱۸۰۸ بازمی‌گردد که این عبارت به عنوان تیتر مجموعه‌ای از مقالات مورد استفاده قرار گرفت. معادل آلمانی این عبارت به آلمانی( Schutz des geistigen Eigentums) همزمان با تأسیس کنفدراسیون آلمان شمالی و در تدوین قانون اساسی آن به کار رفته‌است که به کنفدراسیون، قدرت قانونی برای حمایت از مالکیت فکری اعطا می‌کند. در سال ۱۸۹۳ پس از ادغام هیئت اجرایی کنوانسیون پاریس (۱۸۸۳) و معاهده برن (۱۸۸۶) و نقل مکان آن‌ها به برن، عبارت مالکیت فکری در عنوان جدید آنها، اتحادیه بین‌المللی حمایت از مالکیت فکری، مورد استفاده قرار گرفت. این سازمان در سال ۱۹۶۰ به ژنو منتقل شد و در سال ۱۹۶۷ طی یک معاهده بین‌المللی به یکی از نمایندگی‌های زیرمجموعه سازمان ملل متحد تبدیل شد و به سازمان جهانی مالکیت فکری تغییر نام داد. تا چندی پیش، هدف از قانون مالکیت فکری حمایت در سطح حداقلی برای تشویق افراد به نوآوری بود؛ بنابراین روال تاریخی به این صورت بوده‌است که مالکیت فکری فقط در مواقع ضروری و برای تشویق نوآوری، و آن هم به صورت محدود از نظر حوزه و زمان اعطا می‌شده‌است.

حقوق مالکیت  معنوی یا فکری

حقوق مالکیت معنوی فکری شامل دو دسته حقوق معنوی و حقوق مادی است. مالکیت معنوی صرفاً جنبه اعتباری و معنوی دارد و به مالک آن امکاناتی برای حفاظت از مالکیت خود می‌دهد. مثلاً نویسنده یک کتاب، به جز این که نامش به عنوان پدیدآورنده اثر برده می‌شود، می‌تواند اجازه انتشار آن را بدهد (یا مانع از نشر شود) و همچنین جلوی تحریف آن را بگیرد. دسته دیگر مالکیت فکری حقوق مادی است که شامل اعطای بهره‌برداری مالی و منافع تجاری حاصل از مالکیت فکری و در نتیجه اعطای درآمدهای حاصل به مالک مادی، که شخص حقیقی یا حقوقی است، می‌شود. حقوق معنوی به هیچ عنوان قابل واگذاری نیست، اما حقوق مادی قابل خرید و فروش است. به عنوان مثال، کارمند بخش تحقیق و توسعه یک شرکت تجاری که در حین انجام وظیفه خود به اختراعی دست پیدا می‌کند، مالک معنوی آن اختراع است. اگرچه مالکِ مادیِ آن اختراع شرکت تجاریِ محل دستیابی به اختراع خواهد بود.

 قوانین مالکیت فکری در ایران

مقررات مختلفی در ایران در مورد مالکیت فکری وجود دارد. «قانون ثبت علائم و اختراعات» مصوب ۱۳۱۰ و آئین‌نامه اصلاحی آن مصوب ۱۳۳۸ به حق مخترع و مالکیت فکری در حوزه صنعت و تجارت می‌پردازند. یک پیمان بین‌المللی معروف به «اتحادیه پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی و تجارتی و کشاورزی» مصوب ۱۸۸۳، که ایران در سال ۱۳۳۷ به آن ملحق شده، از دیگر اسناد قانونی ایران در این زمینه‌است. در زمینه حق مؤلف و هنرمند نیز قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ و آئین‌نامه اجرائی آن مصوب ۱۳۵۰ در کنار «قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی» مصوب ۱۳۵۲ از منابع قانونی در حقوق ایران در این زمینه‌است.

حمایت قانونی از مالکیت معنوی یا فکری

قانون به کسی که خالق یک اثر ادبی یا هنری یا مخترع است حقوق اختصاصی می دهد که بتوان از اثر یا اختراع خود بهره برداری تجاری کند.حقوق مالکیت فکری می تواند فروخته شود، لیسانس شود و یا بخشیده شود.یعنی خالق اثری می تواند خودش از آن استفاده کند یا از طریق فروش امتیاز یا لیسانس از آن بهره برداری کند. لیسانس مثل یک قرارداد اجاره است مالکیت محفوظ است ولی در مدت محدودی اجازه بهره برداری به دیگری داده می شود.
یک محصول واحد همزمان میتواند با بیش از یک یا چند مالکیت فکری حمایت شود.به عنوان مثال در مورد یک لپ تاپ ،در آن واحد انواع و اقسام حقوق مالکیت فکری حضور دارد.از لحاظ فنی و سخت افزاری یک اختراع است.
در عین حال نرم افزارهای آن به عنوان کپی رایت،دیزاین آن به عنوان طرح صنعتی و علامت روی آن به عنوان علامت تجاری قابل حمایت است.بنابراین یک محصول میتواند همزمان موضوع چندین نوع مالکیت فکری قرار بگیرد.
حقوق مالکیت فکری را قانونگذار اجرا می کند که با توجه به قانون هر کشوری سطح حمایت از مالکیت فکری میتواند کم یا زیاد باشد.البته به غیر از قانون های داخلی ، قوانین بین المللی و موافقت نامه ها یا عهدنامه های بین المللی وجود دارد که چند کشور عضو آن هستند و متعهد می شوند در روابط شان از حقوق اتباع یکدیگر در خاک یکدیگر حمایت کنند.
مثلا در کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس (مصوب ۱۸۸۳) که ایران هم در سال ۱۳۳۷ عضو آن شد،هر یک از کشورهای عضو متعهد شده اند تا از اختراع،علامت تجاری و طرح صنعتی اتباع خود در خاک یکدیگر حمایت کنند.

الزام تنظیم قراردادهای مالکیت فکری و معنوی

مالکیت معنوی آثار منحصراً متعلق به پدیدآورنده آن است. همان طور که گفته شد این آثار می‌‌تواند در قالب طرح صنعتی، علائم تجاری، تالیفات و… ظاهر شود. اما وقتی صحبت از مالکیت مادی ان اثر می‌شود، ممکن است علاوه بر خالق اثر پای سرمایه گذاران اثر نیز به میان کشیده شود.
هر شخصی که به عنوان مالک مادی اثر شناخته شود، می‌تواند نسبت به ثبت آن اقدام نماید. مالک مادی می‌تواند با پرداخت هزینه های مورد نیاز در مورد شیوه‌های انتفاع از اثر تصمیم گیری نماید. وی می تواند اثر مزبور را بفروشد و یا به شخص دیگری واگذاری نماید. چنانچه خالق اثر در یک نهاد و یا سازمان فعالیت داشته باشد بر اساس قراردادهای مالکیت فکری و معنوی، نهاد و سازمان مزبور به عنوان کارفرما و مالک مادی اثر شناخته می‌شود.
لذا در صورت بهره برداری اقتصادی از اثر مورد نظر، سهمی نیز برای خالق آن در نظر گرفته می‌شود.

رشته دانشگاهی حقوق مالکیت فکری و معنوی

در حال حاضر رشته‌ای به نام حقوق مالکیت‌های فکری از گرایش‌های کارشناسی ارشد رشته حقوق در برخی از دانشگاه‌های سراسری من جمله دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه قم، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه تربیت مدرس تدریس می‌گردد که دارای دروس اصلی و اختیاری و پیش نیاز و پایان‌نامه است. در حال حاضر در مقطع دکتری چنین گرایشی در ایران تدریس نمی‌گردد و داوطلبان بایستی برای ادامه تحصیل گرایش دیگری را انتخاب یا به دانشگاه‌های خارج کشور مراجعت نمایند.

 سامانه ثبت مالکیت معنوی یا فکری

قانونگذار سازمان ثبت اسناد و املاک کشور- مرکز مالکیت معنوی را مرجع و مجری ثبت یک فکر ، برای مالکیت  قرار داده است برای دریافت اطلاعات تکمیلی به پورتال سازمان به آدرس ذیل مراجعه نمایید
https://iripo.ssaa.ir/

مشاوره رایگان برای هر مرحله از ثبت مالکیت معنوی و مالکیت فکری با مشاور ثبت آنلاین